Goiztiartasuna mundu mailako osasun-arazoa da. Urtero 15 milioi haur goiztiar jaiotzen direla kalkulatzen da. Espainian, 30.000 jaiotza inguru izaten dira urtean, denbora baino lehen. Jaioberrien unitateetan ingresatutako haurren herena baino gehiago garaiz aurretik jaiotzeagatik dago.
Goiztiartasuna da jaioberrien heriotzaren arrazoi nagusia bizitzako lehen egunetan, eta haurtzaroko ezgaitasun kasuen erdiak eragiten ditu.
Aurrematuritatearen sailkapena
Haurdunaldiaren 37. astearen aurretik jaiotako haurra garaia baino lehen jaio dela esaten da. Haurdunaldi-denbora oso garrantzitsua da, eta horregatik sailkatzen dira haur goiztiarrak haurdunaldi-adinaren arabera; izan ere, zenbat eta lehenago jaio, orduan eta arrisku handiagoa dago konplikazioak eta ondorioak izateko. Horrela, ondoko sailkapena kontuan hartuta egiten dira protokolo medikoak eta haur horien jarraipena:
- Goiztiar muturrekoak, haurdunaldiko 28 astetik beherakoak.
- Oso goiztiarrak, 28 eta 32 aste bitarteko haurdunaldia.
- Goiz ertain edo berantiarrak, 32. eta 37. asteen artean jaiotzen dira.
Bideragarritasunaren muga haurdunaldiko 23. eta 25. asteen artean dago. Haur txiki horiek (batzuetan 500 g baino gehixeago pisatzen dute) erronka terapeutiko handia dira.
Zergatik jaio da umea garaia baino lehen?
Gehienetan, garaiz aurreko erditzea arrazoi ezezagunengatik izaten da. Likido amniotikoaren poltsa hautsi edo erditzearen uzkurdurak sortzen dira. Faktore hauek bultza dezakete, besteak beste: garaiz aurreko erditzea, ama-adina (20 urtetik beherakoa edo 40 urtetik gorakoa), haurdunaldi anizkoitza, estresa, droga-kontsumoa, fetuaren gaixotasunak, ama-gaixotasunak edo umetokiko eta plazentako arazoak.
Denbora baino lehen jaiotzearen ondoriozko arazo medikoak
Haurdunaldi-adina zenbat eta txikiagoa izan, orduan eta garrantzitsuagoak izaten dira arazo medikoak. Banakoen arteko alde asko daude eboluzioan, baita erditzea gertatu den egoeraren eta fetuan edo zuengan, hau da, amengan, antzemandako arazoen mende ere.
Garrantzitsua da jakitea goiztiartasuna organo eta sistema guztien heldutasunik ezarekin lotzen dela, eta ez soilik gorputz-tamaina txikiarekin. Goiztiar handiek, 28 aste baino gutxiagokoek eta 1100-1200 gramo baino gutxiagokoek, izaten dituzte arazo eta arrisku mediko handienak, hala nola:
- Arnas-arazoak, oxigeno gehigarria behar dutenak eta, batzuetan, aireztapen-euskarria.
- Jateko zailtasunak eta nutrizio gabeziak.
- Immunitate-sistema heldugabea, infekzioak izateko arrisku handia eragiten duena.
- Lesio hemorragikoak edo infartua nerbio-sistema zentralean, baskularizazioaren eta oxigenazioaren alterazioengatik.
- Enterokolitis nekrotizatzailea, hesteetako afektazioa, zulaketa eragin dezakeena.
- Beste arrisku batzuk, hala nola anemia, ikterizia, hipotermia edo erretinopatia.
Goiztiar berantiarrak: 34. astetik 36.era bitartean jaiotakoak
Haur goiztiarren talderik ugariena da, denbora baino lehen jaiotako haurren %70. Jaiotza-pisua 2000-2200 gramotik gorakoa izaten da, eta, itxuraz, jaioberri txikiago batekin nahas ditzakezue.
Haurtxo goiztiar berantiarrek, ordea, jaioberriek baino jarraipen estuagoa behar dute, zailtasun gehiago baitituzte xurgatzeko eta elikatzeko eta, ondorioz, pisua irabazteko. Ohikoagoa da elikadura-gabeziak izatea, tenperatura edo gluzemia erregulatzea edo arnas arazoak izatea.
Jarraipenean ere kontuan hartu behar duzue goiztiartasunaren aurrekaria, litekeena baita garapenaren zenbait mugarri geroago iristea.
Haur goiztiarra garatzeko kontuan hartu beharreko alderdiak
Garaiz aurreko erditze baten aurrean, galdera eta beldur asko sortzen dira. Normala da, jaiotza inguruko inguruabarrengatik ez ezik, haur goiztiarrek zainketa bereziak behar dituztelako. Jakin beharreko gauza batzuk hauek dira:
- Ez du beti pisu txikia izateak goiztiartasuna eskatzen. Pisuak pisu-taulen eta pertzentilen bidez ezartzen dira. Hala, pisu gutxiko, pisu egokiko edo pisu handiko haur goiztiarrak egon daitezke haurdunaldi-adinerako, epe jakin batean jaiotakoekin gertatzen den bezala.
- Zuzendutako adina. Haurdunaldiko 40 asteren buruan jaio izan balitz haurrak izango lukeen adina da zuzendutako adina. Jarraipenean erabiltzen da, bere garapenaren heldutasuna bere aurrematasunarabera doitzeko. Oso garrantzitsua da kontuan hartzea, adibidez, garapen psikomotor eta emozionalaren balorazioan edo sendotasun solidoko elikagaiak eskaintzeko unea zenbatesteko (BLW). Indibidualizatu egin behar duzue elikadura osagarria eta bestelako prebentzio alderdiak sartzea, hala nola, adin kronologikoari jarraituz egingo duzuen txertaketa, eta ez adin zuzendua.
- Jarraipena eta ondorioak. Zuen haurraren jarraipena haurtzaro osoan egin behar duzue, ondorioak adin aurreratuagoetan ager baitaitezke. Lehenengo hilabeteetan, berriz, arazo motorrak nabariagoak izaten dira, eta denborak aurrera egin ahala, komunikazio- eta gizarte-zailtasunak ager daitezke. Eskolan, garrantzia hartzen dute ikaskuntzaren nahasteek. Haur horiek arreta goiztiarraz baliatzen dira, ospitaleko alta jaso bezain laster hasi behar baita.
